Doğadan gelen ses: Türk gırtlak müziği

Rüzgarın sesi, suyun fısıltısı, ağaçların hışırtısı... Tabiatın tüm seslerini içinde barındıran, eşsiz bir sanat. Kökenleri ise, Anadolu'dan Orta Asya'ya, hatta Sibirya'ya kadar uzanıyor. Köklü tarihi ve örnekleriyle Türk Gırtlak Müziği

12 Şubat 2021 Cuma 13:48

Tuva Bölgesi başta olmak üzere Güney Sibirya Türkleri ve akraba topluluk Moğollar arasında gelişen Türk Gırtlak Müziği, icracının aynı anda boğazından birden fazla ses çıkarmasına dayalı bir ses tekniği.

Bu tür, Anadolu ve Orta Asya olmak üzere ikiye ayrılıyor. Bilinen bir diğer ismi ise “Höömey”

Höömey kelimesinin, Moğolca “Gırtlak” manasına gelen "Khoomey" kelimesinden geldiği düşünülüyor.

Batılılar ise, “gırtlak şarkısı” ya da “doğuşkanlar şarkısı” diyor.

Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feyzan Göher'e göre Höömey, doğa sesi taklitlerinden oluşuyor.

Tuvaların inancına göre ilk müzikler, tabiatta suyun sesinden, rüzgarın hışırtısından, tabiattaki canlıların seslerinden doğuyor.

Tabiattaki her şeyin bir ruhu olduğuna inanılıyor. Dolayısıyla her ruhun kendi fısıltısına sahip olduğu düşüncesi hakim.

“Hem ruhani hem de şifai bir amaç var”

Doğayla birlikte yaşayan Tuvalı çobanların, tabiat nağmelerini müziklerine hem vokal hem de enstrümantal olarak aktardıklarını söyleyen Göher'e göre bir başka görüş ise, bu türün Tuva şamanlarının, ruhlar ile iletişim kurmak için geliştirdikleri bir vasıta olması.

“Gırtlak müziği, zaman içinde doğa ve hayvan seslerinin tamamını kapsayarak halk arasında yaygınlaşarak benimsendi. Bu müzik, Tuva ve Moğolistan’daki tüm müzik geleneğinin tamamını oluşturuyor diyebiliriz. Höömey, çeşitli ritüellerin içinde ruhani olarak ve şifa verme amacıyla da kullanıldı.

Çobanlar sabahları nehrin kıyısında otururken, nehrin onlara nasıl şarkı söylediğini dinledi. Bunu taklit ederek melodileri sudan öğrendi. Gırtlak müzisyenleri, dudağın, dilin ve gırtlağın da yardımı ile suyun, rüzgarların hem ritmik hem melodik akışına eşlik etmeye çalışıyorlar. Çıkarttıkları doğuşkan sesleri de özellikle suyun ana seslerinden seçmeye çalışıyorlar.”

Anadolu bozlağı, Teke yöresi gırtlak çalma ve Höömey müziği

Prof. Dr. Feyzan Göher'e göre, Anadolu bozlağı, Teke yöresi gırtlak çalma ve Höömey müziği arasında benzerlikler ve farklılıklar var.

“Anne devenin, buzağısını kaybettiğinde ağlaması ve bunu bağırarak feryat etmesi sırasında ortaya çıkan Kargıraa, Höömeyin tekniklerinden biridir. Anadolu bozlağının ortaya çıkışında da benzer bir hikaye var.

Teke yöresinde de gırtlak çalma geleneği var. Hada hoyya, hollu, doğa (dova), göğüs çalma, gırtlak çalma, ümük çalma, gibi isimler veriliyor.

Teke yöresindeki gırtlak çalma ile Höömey arasında hem sesin oluşum şekli hem de ortaya çıkan müzikal yapı, ritüelistik uygulamalar açısından önemli farklılıklar var. Höömey, doğuşkan sesler ile melodi üretimi üzerine kurulmuşken, boğaz çalmada ise parmaklarla ses tellerinin oynatılması esası var.”

Höömeyin türleri

Höömey kendi içinde çeşitli bölümlere ayrılıyor. En temel sınıflandırma; Höömey, Kargıraa ve Sıgıt.

Höömey hem tüm türlerin üstündeki ana isimlendirme hem de alt türlerden bir tanesi.

Kargıraa, kalın ses oluşturma üzerine kurulu. Melodiler, normal sesin yerinden 1 oktav kalın olarak söyleniyor.

Sıgıt ise ıslık benzeri tiz bir ses oluşturuyor.

Gırtlak müziği enstrümanlı ve enstrümansız şekilde söylenebiliyor. Bu enstrumanlar arasında doşpulur/doşpuluur, bızaançı, davul gibi müzik aletleri bulunuyor.

Ayrıca İgil adı verilen at derisinden yapılan iki telli bir çalgı da bulunuyor. Tuva'nın atlarının ruhuna sahip olduğu düşünülen bu çalgının burguluk kısmında mutlaka bir at heykelciği yer alıyor.

Tuva’nın tüm müzik olayı, doğa seslerinin taklidi. Demir kopuz/ağız kopuzu çalarken de rüzgarın, at koşusunun taklidi yapılıyor.

“Teknikler doğru olmazsa konuşma yetisi kaybedilebilir”

Göher'e göre Höömey çok zor bir teknik ve doğru şekilde uygulanmazsa, kalbi ve akciğerleri etkileyebiliyor.

“Höömey doğru teknikle öğrenildiğinde 20 yıl civarında söylenebilir. Yanlış olursa 10 yıl içerisinde sanatçı sesini, konuşma yetisini kaybedebilir”

Kazakistanlı müzisyen Zhalgasbek İles

Zhalgasbek İles, Türk Gırtlak Müziği'nin Kazakistan'daki temsilcilerinden biri.

30 yaşındaki müzisyen, ilk gırtlak müziğini 24 yaşında söyledi.

Bu türle tanışma hilkayesini ise şu sözlerle anlattı:

“Gırtlak müziğini söylemeyi kimse bana öğretmedi. Turan adlı bir müzik grubumuz var. Oradaki eski müzisyenleri dinleyerek, onlara sorular sorarak öğrendim”

Konservatuvar mezunu olan müzisyen gelecekte akademik seviyede bir kitap çıkarmak istiyor ve kitabında milli müzik aletlerinin nasıl çalınacağını anlatmayı planlıyor.

Müzik hayatına dombra çalarak başlayan Zhalgasbek, çoğu Kazakistan’ın milli müzik aleti olan, 10 farklı müzik aleti çalabiliyor.

TRT

Yorumlar

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.

18 Aralık 2025 Perşembe 13:18GÜNCEL

İsrail’in serbest bıraktığı Filistinli esirlerin bir kısmı Gazze’ye ulaştı

İsrail’in esir takası anlaşmasının ilk aşaması kapsamında serbest bıraktığı Filistinli esirlerin bir kısmı Gazze Şeridi’ne ulaştı.

Serbest bırakılan Filistinli esirler sağlık kontrolünden geçirilmek üzere Gazze Şeridi’nin güneyindeki Nasır Hastan23 Ekim 2025 Perşembe 14:48DÜNYA

Tufan Erhürman, Nergisli’de: Cumhurbaşkanlığı, özgürlüklerin bekçisi olacak!

Cumhurbaşkanı adayı Tufan Erhürman, Nergisli’de yaptığı konuşmada Cumhurbaşkanlığı vizyonunu anlatarak, “Çözüm iradesini yeniden dünyanın gündemine taşıyacağız, herkesin mülkiyette kendini güvende hissetmesi için çalışacağız” dedi.19 Aralık 2025 Cuma 17:13GÜNCEL

Güzelyurt Hayvanları Koruma Derneği Başkanı Sarro: Hayvanlar seçim malzemesi yapılmamalı

Rana Sarro, kısırlaştırmaya önem verilmeyen makamların hayvanları seçim malzemesi yapmaya çalıştığını savunarak, Cumhurbaşkanı eşi Sibel Tatar’ın kısırlaştırma faaliyetlerine ilişkin ziyaretini eleştirdi ve sokak hayvanlarının korunmasının önemine dik22 Ekim 2025 Çarşamba 14:13GÜNCEL

Erkut Şahali: Tatar’ın görüşleri ilgi görmeyince, sanatçıların arkasına sığındılar!

CTP Genel Sekreteri Erkut Şahali, Meclis’ten geçen “İki devletli çözüm” kararının seçim hilesi olduğunu belirterek, bu durumun Ersin Tatar’ın seçimi kaybettiğinin açıkça gösterdiğini söyledi.19 Aralık 2025 Cuma 17:13GÜNCEL

Erhürman ile Ersin Tatar, 17 Ekim Cuma akşamı BRT’de

Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde, Cumhurbaşkanı adayları Tufan Erhürman ile Ersin Tatar, 17 Ekim Cuma akşamı saat 18.00’de BRT ekranlarında karşı karşıya gelecek.

Her iki adayın da programa katılmak üzere onay verdiği öğrenildi.22 Ekim 2025 Çarşamba 18:48GÜNCEL

İskele Belediyesi ‘Pembe Giy Gel’ etkinliğine ev sahipliği yaptı

İskele Belediyesi, 1–31 Ekim Meme Kanseri Farkındalık Ayı kapsamında, Kanser Hastalarına Yardım Derneği İskele Gönüllüleri tarafından düzenlenen “Pembe Giy Gel” etkinliğine ev sahipliği yaptı.22 Ekim 2025 Çarşamba 11:38GÜNCEL

Larnaka Havalimanı’ndan gelen yolcuların kullandığı yol 2027’ye kadar kapalı olacak

Rum Ulaştırma ve Bayındırlık Bakanı Aleksis Vafeadis, Larnaka Havalimanından gelen yolcuların kullandığı yolun 2027 yılına kadar kapalı olacağını söyledi.

Haravgi gazetesinde yer alan habere göre, Baf havalimanındaki çimento bölmelerin kaldırılma22 Ekim 2025 Çarşamba 11:38GÜNCEL

Geri
Ana Sayfa
Normal Görünüm

DOĞADAN GELEN SES: TÜRK GIRTLAK MÜZİĞİ

Rüzgarın sesi, suyun fısıltısı, ağaçların hışırtısı... Tabiatın tüm seslerini içinde barındıran, eşsiz bir sanat. Kökenleri ise, Anadolu'dan Orta Asya'ya, hatta Sibirya'ya kadar uzanıyor. Köklü tarihi ve örnekleriyle Türk Gırtlak Müziği

GALERİLER

Partilisi de partisizi de halk her şeyi görüyor

VİDEOLAR

Şahali: CTP 3 ay içerisinde genel başkanını seçecek; görevi üstlenebileceğimden adım kadar eminim

CTP Genel Sekreteri Erkut Şahali, partinin 3 ay içinde kurultayını gerçekleştirerek yeni genel başkanını seçeceğini açıkladı.19 Aralık 2025 Cuma 16:48GÜNCEL

Zeki Çeler: TDP erken seçime hazır; Çok güçlü bir şekilde meclise gireceğiz!

TDP Genel Başkanı Zeki Çeler, partinin seçim listelerinin alanında uzman ve genç isimlerle hazır olduğunu belirtti.19 Aralık 2025 Cuma 16:18GÜNCEL

Cumhurbaşkanı adayı Tufan Erhürman, Nergisli’de yaptığı konuşmada Cumhurbaşkanlığı vizyonunu anlatarak, “Çözüm iradesini yeniden dünyanın gündemine taşıyacağız, herkesin mülkiyette kendini güvende hissetmesi için çalışacağız” dedi.19 Aralık 2025 Cuma 17:13GÜNCEL

CTP Genel Sekreteri Erkut Şahali, Meclis’ten geçen “İki devletli çözüm” kararının seçim hilesi olduğunu belirterek, bu durumun Ersin Tatar’ın seçimi kaybettiğinin açıkça gösterdiğini söyledi.19 Aralık 2025 Cuma 17:13GÜNCEL