Davranışlarla ekonomiyi birleştiren disiplin: Nöroiktisat

İktisadi tercihlerin daha doğru analiz edilmesi, insan beyninin işleyişinin daha iyi anlaşılmasıyla mümkün. Nöroiktisat alanında yapılan çalışmalar da mevcut iktisadi teorilerin eksikliklerini tamamlamayı amaçlıyor.

25 Ekim 2022 Salı 16:23

İktisat, insanlık tarihinin büyük bir bölümünde var olan, çok sayıda bilim insanının üzerine çalıştığı, teoriler ve varsayımlar ürettiği bir alan. Ancak zamanla birçok şey gibi ekonominin bileşenleri ve insanların tercihleri de değişkenlik gösterebiliyor.

Bu noktada mevcut teorilerin eksikliklerini anlamak, değişen tercihleri analiz etmek ve bu değişimlerin duygusal nedenlerini keşfetmek büyük önem taşıyor. Nöroiktisat da değişkenlerin çok olduğu bu alanda insan tercihlerini nörobilim teknikleri kullanarak inceliyor.

İktisadi stratejilerin ve politikaların belirlenmesi bakımından oldukça önemli olan bu disiplini, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gelengül Koçaslan ile konuştuk.

Prof. Dr. Gelengül Koçaslan, nöroiktisat başta olmak üzere, bireyin iktisadi tercihlerinin güncel teknolojilerle analiz edilmesindeki amacın, mevcut teorileri hiçe saymak olmadığını söyleyerek disiplinlerarası araştırmalarla amaçlanan, teoriyi daha gerçekçi bir temelde zenginleştirmek diyor.

Nöroiktisadın amacı irrasyonel davranışları açıklamak

Nörobilimsel görüntüleme teknolojilerindeki ilerlemelerle kararların oluşum sürecinde beynin incelenebilmesi her geçen gün daha da mümkün hale geldi.

1953’lerden bu yana davranışsal ve deneysel iktisat alanlarında giderek yaygınlaşan araştırmaların, günümüzde laboratuvar deneyleri ile iktisadi araştırmalarda önemli bir yer edindiğinin altını çizen Prof. Dr. Gelengül Koçaslan sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Son yıllarda bireyin iktisadi davranışını daha iyi anlamaya, bu anlamda mevcut teorilerin eksikliklerini tamamlayarak onu geliştirmeye yönelik disiplinlerarası çalışmaların sayısı hızla arttı. Nöroiktisat, iktisadi davranışı daha iyi anlayabilmek için nörobilimsel teknikleri kullanarak teorinin aksiyomlarını test etmek suretiyle ortaya çıktı. Elde ettiği bulgular ile nörobilim ve iktisat arasında bir köprü vazifesi gördü.”

“Bütün olay insanı daha iyi anlamak üzerine”

İktisadi davranış, karar alma, seçim ve tercihleri açıklayan teorik yapı temelde “iktisadi rasyonalite” ve “homoeconomicus” konseptleri üzerine kurulu. Ancak duygular, hormonlar gibi etkenler ile iktisadi karar alma süreçleri, her zaman bu konseptlerin öngörü ve varsayımlarını karşılayamayabiliyor. Nöroiktisat alanındaki çalışmalar da “öngörülemeyen” tercihlere odaklanarak insanı daha iyi anlamayı hedefliyor. Prof. Dr. Koçaslan tüm bu çalışmalar insanı daha iyi anlamak için olduğunu söylüyor:

“Çevremizde olup bitene baktığımızda, iktisadi olayları gözlemlediğimizde, haber bültenlerinde görüp izlediğimiz her olay ve elbette ekonomi, temelinde insanda birleşiyor. İktisat sosyal bilimler içerisinde inceleniyor. Dolayısıyla temelinde insan yer almakta. Gerek iktisadi gerek siyasi, gerek sosyal, gerek hukuksal ve gerekse çevresel sistemleri insandan bağımsız ele almak gerçekçi bir yaklaşım olmaz. Dolayısıyla bütün olay temelde insanı daha iyi anlamak üzerine. Nöroiktisat başta olmak üzere insanın iktisadi davranışlarının temellerini araştıran her çalışma, şüphesiz gerçek hayatta karşılaşabileceğimiz problemleri en aza indirmek ya da daha gerçekçi çözüm önerileri sunmak yönünde katkı sağlayacaktır.”

Daha kesin sonuçlar elde etmek mümkün

Nöroiktisat alanındaki çalışmalar ve elde edilen sonuçlar sayesinde oluşturulan iktisadi bir stratejinin başarı oranı da daha yüksek oluyor. Hedef kitlenin potansiyel tercihlerine yönelik net bilgiler, hata oranın daha düşük olmasını sağlıyor. Dolayısıyla bu bilgiler karar alıcılar için büyük önem taşıyor.

“Nöroiktisat alanında kullanılan yöntemler iktisadi davranışın ve iktisadi karar alma süreçlerinin temellerini beyinde aramaya olanak sağlıyor. Yani ilgili bölgelerde meydana gelen aktivasyonla siz aslında bireyin cevabını bir anlamda görmüş oluyorsunuz. Böylece beyinde gerçekleşen aktivasyon bize en net bilgiyi veriyor.“

Pazarlama stratejilerinde de kullanılıyor

Nöroiktisat disipliniyle belirlenen stratejilere günlük hayatta rastlamak da mümkün. Özellikle pazarlama alanında nöroiktisadi araştırmalardan sıklıkla faydalanılıyor. Prof. Dr. Gelengül Koçaslan’a göre kurumsal mağazalarda kullanılan ambalaj, koku ve müzikler bunun en belirgin örnekleri.

“Bu alan aslında yeni bir alan değil. Çok fazla şey yapıldı. Şimdi artık bu alandaki çalışmalar başka bir noktaya evrildi. Çok daha özel çalışmalar yapılıyor. Pazarlama alanında da nörobilimsel teknik ve yöntemlerin kullanıldığı çok fazla araştırma yapılıyor. Çeşitli ürünlerin ambalajları, renkleri, mağazalarda duyduğumuz müzikler... Bazı markaların mağazalarında kullandıkları kendilerine özgü kokular vardır, her şubelerinde bu kokuları kullanırlar. Aslında bunların hepsinin bilimsel dayanakları ve sebepleri var. Büyük markalar bu araştırmalarını yaptırıyor ve aldıkları sonuçlarla kendi stratejilerini belirliyor.”

Davranışlarla ekonomiyi birleştiren disiplin: Nöroiktisat

TRT

Yorumlar

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.

04 Aralık 2025 Perşembe 12:13GÜNCEL

İsrail’in serbest bıraktığı Filistinli esirlerin bir kısmı Gazze’ye ulaştı

İsrail’in esir takası anlaşmasının ilk aşaması kapsamında serbest bıraktığı Filistinli esirlerin bir kısmı Gazze Şeridi’ne ulaştı.

Serbest bırakılan Filistinli esirler sağlık kontrolünden geçirilmek üzere Gazze Şeridi’nin güneyindeki Nasır Hastan23 Ekim 2025 Perşembe 14:48DÜNYA

Tufan Erhürman, Nergisli’de: Cumhurbaşkanlığı, özgürlüklerin bekçisi olacak!

Cumhurbaşkanı adayı Tufan Erhürman, Nergisli’de yaptığı konuşmada Cumhurbaşkanlığı vizyonunu anlatarak, “Çözüm iradesini yeniden dünyanın gündemine taşıyacağız, herkesin mülkiyette kendini güvende hissetmesi için çalışacağız” dedi.03 Aralık 2025 Çarşamba 16:03GÜNCEL

Güzelyurt Hayvanları Koruma Derneği Başkanı Sarro: Hayvanlar seçim malzemesi yapılmamalı

Rana Sarro, kısırlaştırmaya önem verilmeyen makamların hayvanları seçim malzemesi yapmaya çalıştığını savunarak, Cumhurbaşkanı eşi Sibel Tatar’ın kısırlaştırma faaliyetlerine ilişkin ziyaretini eleştirdi ve sokak hayvanlarının korunmasının önemine dik22 Ekim 2025 Çarşamba 14:13GÜNCEL

Erkut Şahali: Tatar’ın görüşleri ilgi görmeyince, sanatçıların arkasına sığındılar!

CTP Genel Sekreteri Erkut Şahali, Meclis’ten geçen “İki devletli çözüm” kararının seçim hilesi olduğunu belirterek, bu durumun Ersin Tatar’ın seçimi kaybettiğinin açıkça gösterdiğini söyledi.03 Aralık 2025 Çarşamba 16:03GÜNCEL

Erhürman ile Ersin Tatar, 17 Ekim Cuma akşamı BRT’de

Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde, Cumhurbaşkanı adayları Tufan Erhürman ile Ersin Tatar, 17 Ekim Cuma akşamı saat 18.00’de BRT ekranlarında karşı karşıya gelecek.

Her iki adayın da programa katılmak üzere onay verdiği öğrenildi.22 Ekim 2025 Çarşamba 18:48GÜNCEL

İskele Belediyesi ‘Pembe Giy Gel’ etkinliğine ev sahipliği yaptı

İskele Belediyesi, 1–31 Ekim Meme Kanseri Farkındalık Ayı kapsamında, Kanser Hastalarına Yardım Derneği İskele Gönüllüleri tarafından düzenlenen “Pembe Giy Gel” etkinliğine ev sahipliği yaptı.22 Ekim 2025 Çarşamba 11:38GÜNCEL

Larnaka Havalimanı’ndan gelen yolcuların kullandığı yol 2027’ye kadar kapalı olacak

Rum Ulaştırma ve Bayındırlık Bakanı Aleksis Vafeadis, Larnaka Havalimanından gelen yolcuların kullandığı yolun 2027 yılına kadar kapalı olacağını söyledi.

Haravgi gazetesinde yer alan habere göre, Baf havalimanındaki çimento bölmelerin kaldırılma22 Ekim 2025 Çarşamba 11:38GÜNCEL

Geri
Ana Sayfa
Normal Görünüm

DAVRANIŞLARLA EKONOMİYİ BİRLEŞTİREN DİSİPLİN: NÖROİKTİSAT

İktisadi tercihlerin daha doğru analiz edilmesi, insan beyninin işleyişinin daha iyi anlaşılmasıyla mümkün. Nöroiktisat alanında yapılan çalışmalar da mevcut iktisadi teorilerin eksikliklerini tamamlamayı amaçlıyor.

GALERİLER

Partilisi de partisizi de halk her şeyi görüyor

VİDEOLAR

Şahali: CTP 3 ay içerisinde genel başkanını seçecek; görevi üstlenebileceğimden adım kadar eminim

CTP Genel Sekreteri Erkut Şahali, partinin 3 ay içinde kurultayını gerçekleştirerek yeni genel başkanını seçeceğini açıkladı.03 Aralık 2025 Çarşamba 15:48GÜNCEL

Zeki Çeler: TDP erken seçime hazır; Çok güçlü bir şekilde meclise gireceğiz!

TDP Genel Başkanı Zeki Çeler, partinin seçim listelerinin alanında uzman ve genç isimlerle hazır olduğunu belirtti.03 Aralık 2025 Çarşamba 15:28GÜNCEL

CTP Genel Sekreteri Erkut Şahali, Meclis’ten geçen “İki devletli çözüm” kararının seçim hilesi olduğunu belirterek, bu durumun Ersin Tatar’ın seçimi kaybettiğinin açıkça gösterdiğini söyledi.03 Aralık 2025 Çarşamba 16:03GÜNCEL